موضوعات اسناد تجارتی و انواع آن

در حال کنونی اسناد تجارتی از ارزش بالایی برخوردار است و با توجه به فلسفه ی تأسیس اسناد تجارتی و اینکه نقل و انتقال وجوه بالا کاملا غیر ممکن است اشخاص، شرکتها و بالاخص تجار داخلی وخارجی از این گونه اسناد تجارتی بهره میبرند، لیکن این استفاده در بیشتر مواقع با مسائل حقوقی برخوردار است تا جایی که با کمترین سهل انگاری خسارات مالی بالایی وارد می سازد. به نحوی که همگان کم وبیش با این ویژگی های سخت آشنا هستند.

انواع اسناد تجاری به شرح ذیل است:

1-سفته: سفته سندی تجاری است که براساس آن صادر کننده سفته تعهد میکند مبلغ مشخصی را در زمان مشخص یا عندالمطالبه (یعنی به محض درخواست دارنده) به دیگری بپردازد. برای اینکه سفته سند تجاری تلقی شود باید دارای ویژگی های قانونی باشد یعنی دارای مهر یا امضای صادر کننده، تاریخ صدور، تاریخ پرداخت، مبلغ و نام گیرنده ی سفته باشد. در غیر این صورت از مزایای قانون تجارت بی بهره خواهد ماند. برای آنکه دارنده ی سفته بتواند از مزایای قانونی این سند بهره مند شود، باید در سررسید وجه آن را مطالبه کند اگر وجه پرداخت شود که مشکلی به وجود نمی آید، اما اگر وجه پرداخت نشود دارنده ی سفته موظف است ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید، سفته را واخواست نماید. (واخواست سفته به معنای اعتراض به سفته ای است که در سررسید پرداخت نشده و علیه صادر کننده سفته به عمل می آید. از آنجا که این اعتراض باید به صادرکننده ابلاغ شود، واخواست سفته باید در برگه های چاپی مخصوص که توسط وزارت دادگستری تهیه می شود به عمل آید تا صورت قانونی خود را حفظ کند.)

۲-برات: برات در قانون تجارت – ایران تعریف نشده است و قانون گذار صرفا به بیان ویژگی های این سند تجاری اکتفا نموده است. اما می توان بیان نمود که برات سندی است که به موجب آن صادر کننده به دیگری دستور می دهد مبلغ معینی را در سررسید معین یا عندالمطالبه (به محض درخواست دارنده) به شخص ثالث یا به حواله-کرد او پرداخت نماید. شخصی که برات را صادر – می کند صادرکنندهی برات، حیل یا برات-کش نام دارد، کسی که پرداخت وجه برات را می پذیرد برات – گیر یا محال -علیه یا قبول کننده ی برات است و به دارنده ی برات محال -له می گویند.

۳-چک: چک سندی است که به موجب آن صادر کننده می تواند از حساب موجود در بانک پولی برداشت نماید یا به دارایی موجود در بانک بیفزاید. طبق قانون صدور چک، چک را فقط بر روی بانک می توان کشید، به بیان ساده تر محال -عليه چک حتما باید بانک باشد و چکهایی که توسط مؤسسات مالی و اعتباری یا صندوق های قرض الحسنه صادر می شوند از دیدگاه قانون تجارت چک هستند اما از حمایت های قانون صدور چک برخوردار نیستند و نوعی حواله تلقی می شوند.

طبق قانون، در چک باید محل صدور و تاریخ صدور قید شود و به امضای صادر کننده ی چک برسد، مهر صادر کننده کافی نیست و مورد حمایت قانون قرار نمی گیرد) پرداخت وجه چک نباید وعده دار باشد.

انواع چک

چک عادی: چکی است که صاحب حساب نسبت به حساب جاری خود صادر می کند تا دارنده ی چک با مراجعه به بانک مربوطه وجه چک را نقد کند.

چک عادی ممکن است در وجه خود صادر کننده ی چک (صاحب حساب) یا حامل یا شخص معين يا به خواله کرد او صادر شود. اعتبار چک عادی مشروط به اعتبار صادر کننده چک است؛ یعنی دارنده چک تضمینی جز اعتبار صادرکننده ندارد.

– چک تأییدشده: چکی است که اشخاص نسبت به حساب جاری خود صادر می کنند و بانک تائید می کند که معادل مبلغ چک در حساب صادر کننده چک موجودی وجود دارد. در این صورت بانک حساب صادر کننده را نسبت به مبلغ چک مسدود می کند و سپس این مبلغ را فقط به شخصی که چک تائید شده را نزد بانک می برد پرداخت می کند.

-چک مسافرتی: چکی است که توسط بانک صادر می شود و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا نمایندگان آن پرداخت می شود.

-چک تضمین شده: چکی است که توسط بانک بر عهده ی همان بانک به درخواست مشتری صادر می شود و پرداخت وجه چک توسط بانک تضمین می شود.