تعیین روز انتخابات و روز آغاز به کار ریاست جمهوری در قانون ایران و آمریکا
در هر دو نظام ایالات متحده امریکا و ایران، مقام ریاست جمهوری به جهت جایگاه خاص و وظایفی که بر عهده آن گذاشته شده است دارای اهمیت بسیاری است. در امریکا که به شکل فدرال اداره می شود رئیس جمهور رئیس قوه مجریه حکومت فدرال است و علاوه بر وظایف مهم داخلی، مقام رسمی کشور در سطح بین المللی نیز می باشد. در ایران نیز به موجب قانون اساسی به ویژه اصل 113، پس از رهبری، رئیس جمهوری بالاترین مقام رسمی کشور است و جز در مواردی که جز وظایف مختصه رهبری است وظیفه ریاست قوه مجریه و اجرای قانون اساسی را برعهده دارد. از آن جا که در هر دو نظام، رئیس جمهور به طور مستقیم یا با واسطه با رای مردم برگذیده می شود روز برگزاری انتخابات و هم روز آغاز به کار رئیس جمهور بسیار مهم است.
در ایالات متحده امریکا، تعیین روز انتخابات ریاست جمهوری بر اساس امور سنتی و اوضاع و احوال مذهبی و فرهنگی این کشور بوده است. به این ترتیب، روز انتخابات ریاست جمهوری در اولین سه شنبه از ماه نوامر مشخص شده است. این انتخاب به جهت شرایط آب و هوایی کشور، زمان برداشت محصول و مسایلی از این دست بوده است. در زمانی که رای دهنده ها با اسب سفر می کردند سه شنبه یک روز ایده ال بود، زیرا آنها اجازه می یافتند در یک شنبه عبادت کنند، دو شنبه به سمت محل استان خود بروند و در سه شنبه رای دهند که همه قبل از روز بازار، یعنی چهارشنبه قرار داشت. نوامر هم بین زمان برداشت محصول و آب و هوای بد زمستان قرار داشت که برای افراد مسافرت با اسب و کالسکه بد و خطرناک بود. این سنت هنوز هم حفظ شده است و به این ترتیب، هر چهار سال یک بار انتخابات ریاست جمهوری امریکا در یکی از روز های اول نوامر برگزار می شود.
اما در ایران روز مشخصی برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری تعیین نشده است. این در حالی است که با توجه به این که رئیس جمهور در ایران با رای مستقیم مردم انتخاب می شود تعیین دقیق روز معین به عنوان روز انتخابات ضرورت بیشتری نیز دارد. قانون اساسی ایران با ارجاع جزیات نحوه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به قانون عادی در اصل 116، از بیان صریح روز انتخابات خودداری کرده است. در قانون انتخابات مصوب 1364 و اصلاحات بعدی آن نیز تلاشی در جهت مشخص کردن روز خاصی برای برگزاری انتخابات صورت نپذیرفته است. ماده 3 این قانون که در سال 1391 اصلاح گردیده است وزارت کشور را که مجری اداره جریان انتخابات معرفی نموده مأمور ساخته ، حد اقل پنج ماه قبل از اتمام دوره ریاست جمهوری رئیس جمهور، مقدمات انتخابات را فراهم کرده و زمان و جزیات انتخابات را به اطلاع مردم برساند. از این مقرره فهمیده می شود که تعیین روز انتخابات به وزارت کشور واگذار شده است. تنها در تبصره 2 ماده 20 مقرر گردیده است که انتخابات باید در روز جمعه برگزار شود. همچنین، بر اساس اصل 119 قانون اساسی، انتخاب رئیس جمهور باید حد اقل یک ماه پیش از اتمام دوره ریاست جمهوری رئیس جمهور قبلی انجام شود. بنا بر این، جز رعایت اتمام دوره چهار ساله ریاست جمهور قبلی و جمعه بودن، این مرجع هیچ محدودیتی در انتخاب روز برگزاری ندارد.
با وجود عدم پیشبینی قواعد خاص، بر اساس رویه، انتخابات ریاست جمهوری معمولا در ماه خرداد برگزار می شود. به نظر می رسد با توجه به این که انتخابات ریاست جمهوری مهمترین انتخابات کشور است و همزمانی آن با انتخابات شورا های شهر و روستا نیاز به مشارکت مردم را تا حد زیادی افزایش می دهد این زمان مناسب نمی باشد، چرا که، قرار گرفتن آن در زمان اوج فعالیت اقتصادی و تجاری اشخاص و نیز امتهانات نهایی دانش آموزان و دانشجویان، امکان مشارکت فعال آنها را کاهش می دهد. این مشکلات در دوره های اخیر انتخابات خود را نشان داده است و بنا بر این، تغییر زمان برگزاری انتخابات را ضروری می سازد. همچنین، به اعتقاد بنده از آن جا که انتخابات ریاست جمهوری پدیده سیاسی مهم است که در آن، عموم امکان ابراز نظر را در مسائل کلان مملکتی می یابند بهتر است روز مشخصی برای برگزاری انتخابات تعیین شود. این روز می تواند یک روز معین از ماه خاص مثلا 15 شهریور یا مثلا اولین جمعه یک ماه باشد.
زمان دوم که از جهات مختلف اهمیت دارد تاریخ آغاز به کار رئیس جمهور منتخب است. تعیین این زمان حساسیتی دو سویه دارد: از یک سو، از آن جا که در فاصله میان انتخاب رئیس جمهور جدید و آغاز به کار عملی او، معمولا مقرر می شود که رئیس جمهور قبلی وظایف ریاست جمهوری را انجام دهد تلاش می شود این زمان کوتاه باشد، زیرا احتمال می رود رئیس جمهور قبلی به جهت عدم انتخاب از سوی شهروندان یا محدودیت های قانونی، نتواند مجددا به این سمت برگذیده شود. در چنین شرایطی، ممکن است رئیس جمهور قبلی که به پایان کار خود رسیده است رغبت چندانی به اداره امور نداشته باشد و وظایف خطیر ریاست جمهوری را با جدیت انجام ندهد. از سوی دیگر، واگذاری امور به رئیس جمهوری جدید و کارگزاران او خود مستلزم طی زمانی است که تا این امر به خوبی انجام نشود ، وی قادر نخواهد بود وظایف خود را به خوبی به انجام رساند. از این بعد، زمان آغاز به کار رئیس جمهوری باید طوری تعیین شود که فرصت کافی برای واگذاری امور به او و منصوبانش وجود داشته باشد.
در ایالات متحده، تا سال 1939، رئیس جمهور ها تا چهارم مارچ سوگند نمی خوردند و کار خود را عملا شروع نمی کردند، زیرا زمان زیادی طول می کشید که آرا شمرده و گزارش شود و نیز به جهت وجود مسایل امنیتی برای حرکت برندگان انتخابات به پایتخت باید شرایط خاصی فراهم می شد. با پیشرفت فنآوری و تصویب اصلاحیه بیستم، جشن آغاز ریاست جمهوری به بیست ژانویه منتقل شد که به رئیس جمهور اجازه می داد وظایف خود را زودتر شروع کند. در نتیجه، این روز به عنوان روز جشن آغاز انتخابات ریاست جمهوری و تحلیف و آغاز به کار رسمی رئیس جمهور منتخب در نظر گرفته شد.
اما ، در کشور ما در قانون اساسی و نیز قوانین و مقررات مربوط به انتخابات، روز مشخصی برای آغاز به کار رئیس جمهور جدید مشخص نگردیده است. تنها در ماده 1 قانون انتخابات ریاست جمهوری مقرر شده است که دوره چهار ساله رئیس جمهور با امضای اعتبارنامه او از سوی رهبری آغاز می شود.
به نظربنده ، بهتر است برای آغاز به کار رئیس جمهور جدید زمان مشخصی تعیین شود و روز مشخصی برای آن در نظر گرفته شود.
